تحول بیانِ تصویری در لحظه‌های‌ گفت و گویی سینمای ایران در دهۀ 1380

یکی از بخش‏های مهم در زیبایی‏شناسی تصویر در سینمای ایران لحظه‏های ‏گفت‌وگویی است. یکی از قراردادهای مسلط و غالب در تصویرسازیِ لحظه‏های گفت‌وگویی نما/ نمای معکوس است. در این پژوهش تلاش شده به تحلیلِ مواجهة فیلم‌سازان ایرانی با لحظه‏های گفت‌وگویی پرداخته و نحوة تحولِ بیان تصویری در این لحظه‏ها نمایان شود. از همین روی، ده فیلم از سینمای ایران در دهة 1380 به منزلة جامعة آماری گزینش شده‏اند؛ این آثار عبارت‌اند از: سگ‏کشی(بهرام بیضایی، 1380)؛ من ترانه پانزده سال دارم(رسول صدرعاملی، 1381)؛ شب‏های روشن(فرزاد مؤتمن، 1381)؛ گاوخونی (بهروز افخمی، 1382)؛ آتش سبز (محمدرضا اصلانی، 1386)؛ شبانه‌روز(امید بنکدار و کیوان علی‏محمدی، 1387)؛ دربارة الی(اصغر فرهادی، 1387)؛ جدایی نادر از سیمین(اصغر فرهادی، 1389)؛ پرسهدر مه (بهرام توکلی، 1388)؛ یه حبه قند(رضا میرکریمی، 1390). نخست ماهیت نما/ نمای‏ معکوس و ویژگی‏های آن بررسی می‌شود. سپس، دو مفهومِ «می‏شود و شده در تصویر» تعریف می‌شوند و این دو مفهوم در لحظه‏های ‏گفت‌وگویی واکاوی می‏شوند. سپس، به نمونه‏های تکراری این الگو در جامعة ‏آماری پرداخته می‏شود. سرانجام، به فیلم‏هایی اشاره می‏‌شود که از الگوی نما/ نمای ‏معکوس فراتر رفته و آن را به پرسش گرفته‏اند. این پژوهش آشکار می‏سازد که به‌‏رغم آنکه غالب فیلم‏های ایرانی دهة 1380 در سیطرة نما/ نمای معکوس بوده‏اند، آثاری نیز وجود دارد که از این سیستم خارج شده و آن را به چالش کشیده‏اند.